GAZİ KARS… HÜZÜNLÜ DAĞLAR
Kars ve Sarıkamış’ı çok uzun süredir ziyaret etmek istiyordum fakat hava şartları nedeniyle, doğru zamanda yani yaz sonuna doğru gitmeyi tercih ediyordum. Daha fazla bölge gezebilmek adına. -20 derece’ye kadar dayanabiliyorum ama buralarda -40 dereceler görülebiliyormuş. Ben işimi sağlama alayım diyerek, en doğru zamanda gitmek istedim. Ekim ayını seçtim. Kars, Sarıkamış, Ardahan,Iğdır hatta Şavşat’a bile gittik. Biraz da Karadeniz’e yakınlaştık.
Baltık mimarisi, dağları, yaylaları, aşıkları, kazları, Kafkas Kültürü, dansları, yemekleri ile farklı bir dünya Kars. Deniz seviyesinden 1750 metre yükseklikte.
Kars ülkemizin doğusunda Ermenistan’a sınırı olan, kışın hava koşullarının en zor yaşandığı ilimiz. Çetin hava şartlarına rağmen, yollar inanılmaz güzel. Duble yollar ve son sistem yapılmış.
Türkiye’nin ilk planlı şehri olan Kars’da Rus Mimarisi hâkim. Her sokakta eşsiz mimari örneklerinin önünde durarak hayranlığınızı gizleyemiyorsunuz. Ortakapı, Yusufpaşa ve Cumhuriyet Mahallesi’ndeki sivil mimari örnekleri takdire şayan.
1855 Kırım Savaşı sırasında,14 yaşındaki çocuklar bile askere alınmış ve çetin mücadeleler sonucunda başarı elde edilmiş. Rus’lara karşı kazanılan 1855 Kars Zaferi’nden sonra Sultan Abdülaziz tarafından Kars’a “Gazilik Ünvanı” verilerek, şehir 3 yıl süre ile vergiden muaf bırakılmış. Bu yüzden Kar Şehri ilk gazi madalyasını kazanarak, “Serhat Şehri” ünvanını almış.
Tarihi paleolitik döneme kadar uzanan Kars’da her dönemden ayrı eserlere rastlayabilirsiniz. Tam bir tarihi eserler cenneti Kars. Eşsiz mimari örnekleri ile adeta büyüleniyorsunuz.
Ekonomisi hayvancılığa dayanan Kars, aynı zamanda kök boya ile hazırlanan kırmızı halılarıyla da ünlü.
Kars’da yollarda her an ayrı bir güzelliğe rastlıyorsunuz. Muhteşem dağlar, yollarınızı kesen kazlar, Kars Çoban Köpekleri ve sürüler. Çıldır Gölü kenarında önünüze çıkan sürülerin fotoğraflarını çekmek ise inanılmaz keyifli. O kadar içlerine girmişim ki arabaya bindiğimde çok kötü koktuğumu söylediler.
Kars’ın İlçeleri
Kağızman, Akyaka, Arpaçay, Selim, Susuz, Sarıkamış, Digor.
Mahalli Şenlik ve Festivaller
6 Ekim Atatürk’ün Kars’a Gelişi, 8 Mart Kar Festivali, 6-8 Mayıs Aşıklar Festivali, 19 Mayıs Atlı Cirit ve Binicilik Şenliği, 10-13 Temmuz Kayısı Şenliği, Aralık Sarıkamış Şehitleri Kış Anma Programı, Haziran Sarıkamış Şehitleri Yaz Anma Programı.
Kars’da 100’ün üzerinde Halk oyunları vardır. En yaygın olanları; nanay, alacabarı, sarhoşbarı (hızlı ), çepki (hızlı ve estetik). En çok beğenilen Kafkas danslarıdır. Kullanılan müzik aletleri ise; akerdeon, nağara, koşa,cura, mey, davul ve zurna.
Kars’da Kalınması Gereken Otel Hotel Cheltikov
Seyahatimi planlarken, Cheltikov Otelinin resmini görür görmez, “bu oteli yaşamam lazım” dedim. Hislerimde yanılmamışım. Tam anlamıyla muhteşem bir mimariye sahip. 19.yy Baltık Mimari tarzında diktörtgen planlı olarak yapılan Cheltikov Hotel, Kars’ın ilk konservatuar binası. Cumhuriyet’in ilanından sonra hastane, doğum evi, zirai donatım binası olarak da hizmet vermiş. Dekorasyon tam anlamıyla muhteşem. Otel ışıklarla süslenmiş. Işıltısıyla sizleri büyülüyor. Sizden ricam, gece otelin karşısına geçip bu muhteşem eseri seyretmeniz.
Hotel Cheltikov, son sistem hazırlanmış odaları, restoranı, leziz yemekleri ve kahvaltılarıyla yoğun programım nedeniyle doyamadığım harika bir otel. Mimariyi yaşatmak için gerçekten de çok çaba sarfedilmiş. Bir turizmci olarak gurur duydum. Emeklerine sağlık.
Bahçesinde benim için Menengiç Kahvesi içmeyi de lütfen unutmayın. İçtiklerim arasında en lezzetli olandı.
Sultan Alparslan tarafından, 1064 yılında 25 günlük bir kuşatmadan sonra alınan Ani, Anadolu’da Türkler’in ele geçirdikleri ilk şehir olarak biliniyor. Deprem’de zarar gören eserler tekrar onarılıyor. Moğollar tarafından istila edilip, yakılıp, yıkılıyor. 1319’daki deprem şehri yaşanmaz hale getiriyor. Hala dimdik olan eserler de var tamamen yok olmuş olanlar da.
Ani Antik Şehri’ndeki Eşsiz Eserler
*Tigran Honents Kilisesi
Tüccar Tigran Honents tarafından 1215 yılında inşa ettirilmiş olup, Arpa Çay’ın yamaçlarında inşa edilmiştir. Bu kilisenin diğer adları; Nakışlı Kilise, Boyalı Kilise, Sırlı Kilise olarak da bilinmektedir.
*Büyük Katedral
Simbat zamanında yapımına başlanan katedral, Kral Gagik’in karısı Kraliçe Katranide tarafından, tamamlatılmış olup, Ani Katedrali, Azize Meryem Katedrali, Beşik Kilise, Fethiye Camii olarak da anılmaktadır.
*Manucehr Camii
Alparslan,1064 yılında Ani Kenti’ni fethedince, şehri idare etmesi için, Şeddatlı Emiri Ebu’l Esvar’ın oğlu Manuçehr’e bırakmış ve Manuçehr’in ilk yaptığı eserlerden biri olan bu cami de kırmızı ve siyah renkli tüf taşlarıyla yapılmış.
*Bakireler Manastırı
Birçok adı bulunan manastır, Arpaçay’ın kuzey yamacında bulunuyor. Küçük bir kilise olarak bilinen renkli kesme taşlarla yapılmış olup, yakınında şapel bulunmaktadır.
*Kız Kalesi
13.yüzyıl’dan bu yana, şehrin güney ucunda uçurum kenarında yer alan Kız Kalesi, 1960 depreminde yıkılmıştır.
* Gagik Kilises
Gagik tarafından yaptırılan, 995 yılında yapımına başlanılan ve 5 senede tamamlanan bu eser, kuzeybatı da Bostanlar Deresi’ne bakan yamaçta yer almaktadır.
*Abulhamrants Kilisesi
Çok net bilinmeyen, fakat 980 yılından bu yana ayakta duran kilise, şehrin batısında Bostanlar Deresi’ne bakan yamaçta yer alıyor. Altı yapraklı yonca planlıdır.
*Ateşgede
4.yüzyıl’da yapıldığı düşünülen, kitabesi olmayan, yıkılmış, yüksek silindirler üzerine oturtulmuş dört büyük sütundan oluşmaktadır.
* Selçuklu Sarayı
Düzgün kesme taşlarla inşa edilen, iki katlı olan 12. yüzyıl’a ait olduğu düşünülmektedir. Birçok ismi olan sarayın en çok bilinen adları; Baron Sarayı, Sultan Sarayı, Tacirin Sarayı, Pahluvani Sarayı v.b.
*Gürcü Kilisesi
Tarihi durumu tam belli olmayan kilise de 1218 tarihli bir ferman bulunmaktadır. Ana yolun başında yer alan kilise Surp Arakelot Kilisesi ile Aslanlı Kapı arasında bulunmaktadır.
*Mağaralar
Tüf kayalarla oyulmuş, Bostan Deresi’nin iki yakasında bulunan birçok sayıdaki mağaralar, depo, konut, mezar olarak kullanılmış.
*İç Kale
Günümüze kadar dayanamayan bir yapıdır. Dört yonca planlıdır. Bilinen adı ise İç Kale Tetrakonchos Kilise’dir.
*Küçük Hamam
Tigran Honents Kilisesi’nin yer aldığı bölgede eğimli arazinin bulunduğu düzlüğe doğru bulunmaktadır. Tamamı toprak altında bulunan Küçük Hamam, 1215’den önce yapıldığı bilinmektedir.
*İpek Yolu Köprüsü
Arpaçay’ın üzerinden Türkiye ile Ermenistan sınırını birleştiren, 10. Yüzyıl’dan kaldığı düşünülen bu köprü, düzgün kesme taşlarla yapılmış. Yıkık ve virane bir durumdadır.
*Surlar
Bir plato içerisinde üçgenimsi olarak inşa edilen Ani Surları’nın bazı bölümleri yıkılmıştır. Birçok kral zamanında eklemeler yapılmıştır.
*Surp Amenap’rkitch Kilisesi
Cephesi’ndeki kitabeden anlaşıldığına göre, 1035 yılında Marzban Ebu’l Garip tarafından inşa ettirilmiştir. Zamanla çan kulesi ve zavit eklenmiş olup, Ani’nin kuzeyinde bulunmaktadır.
Ani Harabelerinde kısa turlar 30 dakika, uzun turlar ise 2 saat sürmekte.
Kars’a Geldiğinizde Mutlaka Yapılması Gerekenler
Kars Kalesi’nden şehrin manzarasını izlemeden dönmeyin. Akşam ışıklarla bezenmiş şehri tepeden izlemek bir harika. Mahallelerin arasına gizlenmiş Rus Mimarisi’nin eşsiz örnekleri kaçırılmamalı.
Karslı Halk aşıklarının birbiriyle atışmalarını ve anlattıkları hikâyelerdeki ilginç güzellikleri kaçırmayın.
Kars’ın yöresel oyunlarını izlemeden gelmeyin.
Ani Örenyeri’ndeki muhteşem eserleri inceleyin. İnanın burada harika eserler sizleri bekliyor.
Sarıkamış’ın muhteşem doğasını görmeden, eğer seyahatiniz kış aylarına denk geliyorsa kızak kaymadan, kayak yapmadan dönmeyin. Yaz aylarında, çam ormanları arasında bol oksijenle, kendinizi farklı bir dünyada hissedeceğinize eminim.
Tandır’da kaz asması ve kazın yağında özel tencerelerde hazırlanan şehriye pilavından tatmayı unutmayın.
Kars ketesi de tadılabilir.
Kars Yemekleri; Et yemekleri Karslılar için çok önemli. Düğünlerde üzümlü etli pilav ikram edilirmiş. Cağ Kebap, umaç helvası, elma dolması, hörre(un çorbası) bir bitki olan evelikten yapılan evelik aşı, kuymak, hengel (mantı),yarma buğdaydan yapılan haşıl, piti çorbası,Kars böreği en güzel Kars yemeklerinden..
Kars’da Alışveriş Keyfi
Kars’tan ayrılırken ünlü peynir çeşitlerinden ve kara kovan balı almayı unutmayın. Kars Kaşarı, Kars Gravyeri, Çeçil peyniri en güzelleri… Tereyağları ise denenmeye değer.. Kağızman elması, köme ve pestilini de lütfen deneyin.
Doğruel Ticaret ( Kars 0474 383 4721 )
Gitmişken yöresel gıda alışverişi yapmak isterseniz, Doğruel Ticaret tam size göre..Kaşar peyniri, pekmez, bal, kaz, tuluk çeçil alabilirsiniz.
Kars’dan ayrılırken, temiz havanın etkisiyle oksijen sarhoşu olacağınıza eminim.
Keyifle gezmeniz dileğiyle!
Sevil DENİZ
www.sevildeniz.com
instagram sevildeniz
Kars İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne katkılarından dolayı teşekkür ederim.
